Dinsdag 21 november klonken er twee Nederlandse premières, uitgevoerd door het Haagse ensemble Klang. Een verslag.
Twintig jaar geleden werd het Haagse ensemble Klang opgericht. Met de unieke bezetting van twee saxofoons, trombone, elektrische gitaar, piano en slagwerk vuren ze componisten aan hun klankidioom stevig onder het licht te houden. Soms mondt dat uit in fysieke, bijna rock-achtige partituren, dan weer in ruimtelijke klankexperimenten met speelruimte voor improvisatie.
Tijdens het jubileumjaar pakt Klang uit met gloednieuwe werken van twee, jonge veelbelovende componisten. De een is de Vlaamse componiste Maya Verlaak (1990, zie foto) , die als associate artist al meerdere malen heeft samengewerkt met Klang. De ander is de Nederlander Jesse Broekman (1985), die een grote liefde koestert voor kamermuziek en elektronica. Beide componisten schreven twee half uur durende werken voor Klang, die dit najaar gepresenteerd worden door de Tilburgse concertorganisatie De Link en festival Transit in Leuven. Dinsdag 21 november klonken de Nederlandse premières tijdens een concertavond van De Link.
Het is altijd weer verrassend wat Maya Verlaak uit haar hoge hoed tovert. Ze zoekt steeds naar nieuwe wegen om musici en zichzelf creatief te prikkelen. Als oud-studente van componisten Howard Skempton, Gilius van Bergeijk en Peter Adriaasz omarmt ze het klankexperiment. Tijdens haar indrukwekkende compositie ‘Conditions’ zijn de leden van Klang ruimtelijk opgesteld, met het publiek middenin. Thuishonk van De Link -het Tilburgse Cenakel- is bij uitstek geschikt voor zo’n ruimtelijke klankséance.
Het ensemble bespeelt de ruimte met zachte drone-achtige klanken. Een zich traag ontvouwend klankenweefsel golft over de gespitste oren van de toehoorders. Slagwerker Joey Marijs brengt accenten aan op vibrafoon, terwijl saxofonisten Michiel van Dijk en Erik-Jan de With tedere harmonieën laten opwellen. De elektrische gitaar van Pete Harden prikt daar doorheen met diep ploppende rifjes. Even verderop in het werk voegt toetsenist Saskia Lankhoorn scherpe synth-klanken in de mix, en roert ook trombonist Anton van Houten zich steeds nadrukkelijker. Grotendeels heeft ‘Conditions’ een tranceachtige werking, maar er is meer aan de hand. Musici breken af en toe los uit de heilzame klankwolk en improviseren subtiel op altsaxofoon of trombone. Via elektronica wordt de boel nog verder opgeschud. Met behulp van dreunende elektronische signaalklanken lijkt de klankruimte uit te dijen of soms in te krimpen. Als alarmerende bliksemschichten schiet de elektronische ruis door het steeds intenser wordende klankweefsel. En dan plots eindigt het werk, even abrupt als het is begonnen. Verlaak heeft een fraai meesterwerkje aan haar nog jonge oeuvre toegevoegd.
Jesse Broekmans nieuwe werk sluit daar mooi bij aan. Hij studeerde compositie en muziektechnologie bij Barbara Woof, Jorrit Tamminga en Marco Stroppa.
In zijn intrigerend getitelde ‘will it be like this for a long time, you asked’ schetst Klang een licht schurend, doch kalmerend meditatief klanklandschap. Opvallende rollen zijn er weggelegd voor pianiste Lankhoorn, die de pianosnaren heeft geprepareerd met dunne houten stokjes, en slagwerker Marijs die negen metalen platen bespeelt. De muziek krijgt hierdoor een verrassend exotisch, gamelan-achtig karakter. Lankhoorn strijkt over de stokjes, die tussen de snaren zijn geklemd. Boventonen uit de piano mengen zich met de zweverig galmende elektrische gitaar. Zachte saxofoonklanken interfereren weer met trombone en gitaar. Als een volleerd improvisator goochelt Broekman met klankrijke luchtspiegelingen. De muziek drijft voorbij als instabiele, traag uiteenspattende klankwolken, waar je maar geen grip op kunt krijgen. Een compositie die het herbeluisteren zeker waard is.
Tussendoor zorgde de Tilburgse stadscomponist Jacques Palinckx voor een amusant intermezzo. Hij heeft het plan opgevat om naar analogie van Arnold Schönbergs twaalftoonsysteem een Tilburgse variant te creëren, het dertientoonsysteem (013 is het netnummer van Tilburg). Optredende ensembles bij De Link wordt gevraagd om één enkele noot te spelen, die Palinckx vervolgens op band en video vastlegt. Aan het eind van het Link-seizoen heeft hij dan dertien tonen tot zijn beschikking en kan hij aan de slag met zijn eigen dwarse toonstelsel. De opnames van de enkele muzieknoot vinden meestal achter de schermen plaats, maar dit keer vroeg Palinckx aan Klang om het proces live vast te leggen. Klang zag er de humor wel van in en speelde tot driemaal toe met volle overtuiging de noot Gis.
Wie de werken van Jesse Broekman en Maya Verlaak nog eens live wil beluisteren, kan van donderdag 11 tot en met zaterdag 13 januari terecht op het festival Musical Utopias van Ensemble Klang. Het driedaagse festival vindt plaats in Theater Korzo in Den Haag.
Bij De Link vindt er op dinsdag 12 december een bijzonder concert plaats met zangeres/componist Miranda Driessen, oud-medewerker van De Concertzender. Zij voert dan het intens verstilde ‘Three Voices’ van Morton Feldman uit in een nieuwe versie.
Voor informatie: www.delink.nl
Geschreven door programmamaker Mark van de Voort.
In het programma Radio Monalisa kunt u luisteren naar Maya Verlaak met ‘Song and Dance’ (2017), voor ensemble en electronica.
In Concertzender Live kunt u luisteren naar Jesse Broekman met ‘Om de hemel te vervoeren’ (2012). Uitgevoerd door Ensemble Garage: Annegret Mayer-Lindernberg: altviool. Malgorzata Walentynowicz: piano.
