FOM 2009 V: Orpheon Consort

Vandaag de dag zijn er vier strijkinstrumenten: viool, altviool, cello en contrabas. In de zeventiende eeuw was de situatie niet zo overzichtelijk. Er waren verschillende types en er werd volop geëxperimenteerd. Tegenover de vioolfamilie, die we zojuist hebben opgenoemd, omvatte de strijkersgroep ook de lira-familie. Daartoe behoorden bijvoorbeeld de verschillende types viola da gamba. Ooit helemaal vergeten, nu weer in groten getale terug op Oude Muziekconcerten. De baryton was daar een variatie op. Kenmerkend voor dit instrument waren de sympathische, meetrillende snaren die onder de strijksnaren zaten. Het meetrillen van die spullen gaf een heel kenmerkend, warm geluid. Geoefende musici konden in het pizzicato die snaren ook los aantokkelen.

Dank u voor deze informatie, Concertzender. Waarom moeten wij dit weten? Heel vaak is dit instrument niet voorgeschreven. Maar één componist heeft de baryton ruim bedacht, en niet de minste. Joseph Haydn werkte namelijk voor de Hongaarse prins Eszterhazy, die het instrument in zijn vrije tijd bespeelde. Aan hem danken we meer dan honderd trio’s voor baryton, altviool en cello. Helaas worden die zelden uitgevoerd, want waar haal je zo gauw een baryton én een barytonist vandaan? Soms worden of werden de stukken nog met een extra cello gedaan, maar dat is het toch niet helemaal. Het geluid staat er te ver vanaf.

Gelukkig is het Orpheon Consort voor geen kleintje vervaard. Gambist José Vázquez heeft zich dit uiterst lastige instrument eigen gemaakt en schudt hier zomaar vier trio’s uit zijn mouw. En passant horen we ook nog drie trio’s (divertimenti) van Andreas Lidl (ca. 1740-1798). Lidl, tijdgenoot van Haydn en aan hetzelfde hof werkzaam, componeerde ook voor de baryton en leerde het instrument ook zelf spelen. Hier horen we echter niet de baryton maar de viola da gamba – een iets conventioneler, maar in die tijd ook een stervend instrument. Ook deze trio’s zijn dus alleen al door hun bezetting een bijzonderheid.