De Mattheuspassie van Johann Sebastiani. Nee, niet die…
U dacht misschien al te weten wat u las, om vervolgens toch even met uw ogen te knipperen. Johann Sebastiani, die naam lijkt verdomd veel op … een andere componist die ook een Mattheuspassie heeft geschreven. En die we maar niet zullen noemen, want we willen Sebastiani op zijn eigen merites beoordelen.
Johann Sebastiani werd in 1622 geboren in Weimar, in dezelfde streek als Jeweetwel. De streek ook waar Luther had gepreekt en waar orthodox lutheranisme nog lang hoog in het vaandel zou staan, onder meer bij Jeweetwel. Zijn werkzame leven bracht hij echter door in Königsberg, waar hij in 1681 stierf (vier jaar voordat Jeweetwel geboren werd). Van zijn muziek is weinig bewaard gebleven; misschien ligt er nog van alles op ontdekking te wachten in Russische archieven en worden we ooit nog eens op een schat aan cantates en andere muziek getrakteerd.
De muziek wortelt nog sterk in de traditie. Eigenlijk kunnen we Sebastiani beter vergelijken met Schütz dan met Jeweetwel. Zeker in het begin, als er een polyfone zetting van het motto klinkt, in de beste zestiende-eeuwse renaissancetraditie! Later blijkt de muziek toch wel wat moderner, wat barokker. De Bijbel wordt in recitatieven verteld – evangelist, Jezus, andere figuren – en het volk treedt op als koor. Anders dan bij Jeweetwel vormen de koren geen losse ‘nummers’, maar maken ze deel uit van de recitatieven. De koralen worden gezongen door één sopraan met instrumentale begeleiding: ze vervullen de rol die bij Jeweetwel door zowel de koralen als de aria’s wordt vervuld. Alle of vrijwel alle tekst is van Luther of door Luther uit de Bijbel vertaald; toevoegingen zoals de rijmelarijen van Picander (die bij Jeweetwel prominent voorkomen) vind je niet.
Ondanks dat Sebastiani een componist op zich is, voert het Utrecht Barok Consort (onder leiding van de ondergewaardeerde Jos van Veldhoven) dit stuk toch uit op het Jeweetwel Festival Amsterdam. Het is namelijk onmiskenbaar deel van een traditie, die bij Luther begint en in Jeweetwels muziek haar hoogtepunt bereikt. Door te gaan vergelijken, wat we stiekem toch wel doen, ontdekken we dat Jeweetwel een hoop aan de traditie heeft toegevoegd, maar het toch niet allemaal uit de lucht geplukt heeft.
