Marijn Mijnders / Andrew Wise

1803 was een groot jaar voor Beethoven. Zijn baanbrekende Eroica-symfonie ging in première en veroorzaakte een klein schandaal. Ook zijn negende vioolsonate, de Kreutzersonate, werd dat jaar boven de doopvont gehouden. Kamermuziek zorgt minder gauw voor grote opschudding dan orkestmuziek, maar op kleine schaal was het effect vergelijkbaar. De vioolsonate was compleet opnieuw uitgevonden. Met deze twee werken werd de koers van de symfonie en de sonate voor honderd jaar vastgelegd. In één jaar had Beethoven bepaald waar de negentiende eeuw naartoe ging.

Wat moet je dan nog, als je daarna een vioolsonate schrijft? Beethoven overtreffen wordt moeilijk. Brahms bijvoorbeeld was zo door de Kreutzersonate geïntimideerd dat hij pas op zijn vijfenveertigste aan zijn eerste vioolsonate begon (niet aanwezig op dit programma). Sommige componisten kijken liever verder terug, naar Bach. Dat is de strategie van Rudolf Koumans, die zich met de naam ‘partita’ duidelijk met de barok wil meten. Willem Frederik Bon schrijft wat Fransige muziek met impressionistische invloed, waardoor hij bij Beethoven uit de buurt blijft. Béla Bartók koos de vlucht naar voren: hij baseerde melodie en ritme helemaal op de volksmuziek van de Balkan, die niet of nauwelijks onder westerse invloed was gekomen en daarmee garant stond voor uitheemse klanken die de concertganger van zijn leven niet gehord had.