Dwarsliggers & Buitenbeentjes

In de maand december storten de liefhebbers van klassieke muziek zich op het Weihnachtsoratorium van J.S.Bach, op The Messiah van Handel, de Mariavespers van Claudio Monteverdi, L’Enfance du Christ van Hector Berlioz of A Ceremony of Carols van Benjamin Briten.

Al deze meesterwerken zijn dan in tal van kerken en concertzalen te beluisteren, en als liefhebber van cd’s hoef je je met de tientallen versies die er de afgelopen 45 jaar zijn uitgebracht in de maand december ook niet te vervelen.

Voor de jazzliefhebber liggen de zaken wat gecompliceerder: veel albums met kerst-jazz gaan gebukt onder weeë teksten en mierzoete strijkorkest-arrangementen met veel paukengeweld en te lang en te luid beierende kerk-klokken. Bovendien proberen die kerst-jazz albums een wereldbeeld aan je op te dringen met onwaarschijnlijk  veel vrede, eeuwige sneeuw, overmatige porties vlees, vis en gevogelte plus tot coma leidende hoeveelheden wijn, whisky en champagne, om maar te zwijgen van de extreem overbodige en dure presentjes.

Hoe goed of meesterlijk de traditionele bedrijvers van kerst-jazz in hun normale praktijk ook opereren, aan de vaak cliché-matige kerst-overpeinzingen van Bing Crosby, Frank Sinatra, Nat King Cole, Mel Tormé, Ella Fitzgerald of Dianne Reeves heb ik over het algemeen geen boodschap.  

Bestaan er dan helemaal geen kerst-jazz albums die bij deze zuurpruim misschien wèl door de beugel kunnen? Wis en waarachtig wel: in deze toch altijd wat ongemakkelijk aanvoelende categorie kerst-jazz schieten mij drie meesterwerken te binnen. In de eerste plaats The Nutcracker Suite van Duke Ellington (1960),  A Charlie Brown Christmas (1965) door het trio van de in Nederland veelal genegeerde pianist Vince Guaraldi is ook zeer de moeite waard, en dan is daar natuurlijk het meesterwerk van Carla Bley, dat ze op haar tweeënzeventigste heeft geproduceerd: Carla’s Christmas Carols (2008).

CARLA HEEFT HAAR HELE LEVEN EEN MAP MET KERSTLIEDEREN AANGEHOUDEN

Eigenlijk heeft Carla een groot deel van haar carrière die Carols altijd in haar achterhoofd gehad; gehoor gevend aan  een dringend verzoek van de intendant van de Philharmonie in Essen, de visionaire cultuurmanager Michael Kaufmann (*1961), heeft Carla Bley in december 2008 een verzameling door haar gearrangeerde kerstliederen voor haar eigen WATT-label vastgelegd. Zij heeft die arrangementen speciaal voor het Ed Partyka Koper Kwintet geschreven. De helft van het programma is exclusief voor koperkwintet geschreven, terwijl de vijf blazers in de andere zes stukken gezelschap krijgen van de pianiste Carla Bley en de bassist Steve Swallow. Zoals je mag verwachten versmelten de fijnzinnige bijdragen van het echtpaar naadloos met de blazerspartijen.

Om Carla’s kerstliederen in de juiste context te plaatsen maak ik gebruik van een toelichting van de Amerikaanse N(ational) P(ublic) R(adio) van de hand van Karen Michel:

“No one would accuse jazz composer and pianist Carla Bley of being warm and fuzzy.

Bley doesn’t celebrate Christmas, or any of the holidays. No decorations, no gifts, no calls, no cards.

“Well, maybe a good bottle of wine,” she says.

But she grew up celebrating and singing holiday tunes. Her father played organ at church, and her parents met as students at the Moody Bible Institute in Chicago.

“And I sang in the choir,” she says. “Music was based heavily around life at the church. It’s not just Sunday at one of those churches.”

That daily routine got to be too much for Bley. At 15, she dropped out of high school, left her parents’ home in Oakland, Calif., and landed in New York in the mid-1950s. Pretty quickly, she went from working as a cigarette girl at a jazz club to persuading the talent to play her music: serious musicians like Jimmy Giuffre, George Russell and Paul Bley — later, her first husband.

THE HOLIDAY SPIRIT

But if she had left the trappings of Christmas and church behind, Carla Bley still cherished the music, according to bassist Steve Swallow, her longtime partner. 

“I guess I realized long ago she had that worm within her, the worm to take the Christmas carols very seriously and respectfully,” Swallow says.

Lots of musicians have taken Christmas as their muse: Bing Crosby, Phil Spector, The Pogues — now, even Bob Dylan. Now Carla Bley has joined their ranks. Bley is known for her smart, edgy compositions, often for her contemporary big band.    

But her new (nieuw in 2009; P.S.) album, Carla’s Christmas Carols, is a collection of Christmas songs —many of them very traditional. As it turns out, all her life, Bley has kept a folder of Christmas music.

In the basement of her house outside of Woodstock, N.Y., she composed and arranged the tunes on Carla’s Christmas Carols. Bley hauled out her Christmas music folder when she received a commission in Essen, Germany, that allowed her to fulfill her dream of creating a concert of Christmas music. She arranged the tunes for a brass quintet, plus herself on keyboards and Swallow on bass guitar.

Along with reconfigured versions of traditional holiday tunes, Bley wrote two new songs for the album. (Hell’s Bells is inderdaad splinternieuw, maar Jesús Maria is van 1961; P.S.)  

According to Swallow, rehearsals were quite serious. “We were as earnest as a Salvation Army band, and as happy and righteous as a Salvation Army band, too, I guess,” he says.” 

Tot zover de toelichting van Karen Michel.

Ik had altijd al zo mijn vermoedens bij de af en toe opduikende religieus aandoende titels van sommige Carla Bley composities, maar nu weten we het zeker: Carla heeft weliswaar op jeugdige leeftijd alle schepen achter zich verbrand, maar diep in haar ziel gloeien nog steeds de religieuze muziek-sintels die ze nooit volledig heeft kunnen blussen…  

Hoe dan ook, zoals gebruikelijk bij Carla Bley is alles puntgaaf op de plaat vastgelegd en bestaat er een subtiel evenwicht tussen de compleet uitgeschreven partijen en de meer vrije momenten voor met name Axel Schlosser, Adrian Mears, Carla Bley en Steve Swallow.

We sluiten af met de conclusie van Karen Michel: “And in the end the music is even kind of warm and fuzzy.”  

                                                           *****

SPEELLIJST

Ed Partyka Koper Kwintet plus Carla Bley & Steve Swallow: Carla’s Christmas Carols   (WATT CD #35)

Bezetting: Tobias Weidinger (trompet, bugel, glockenspiel), Axel Schlosser (trompet, bugel, chimes), Adrian Mears (trombone), Christine Chapman (hoorn), Ed Partyka (tuba, bastrombone) plus in 2, 4, 6, 8, 9, 11: Carla Bley (piano, celesta), Steve Swallow (bas, chimes)

Programma

Track  1.  O Christmas Tree (Traditional)     (2:27)

Track  2.  Away In A Manger (1887) (James R.Murray; 1841—1905)     (5:52)

Track  3.  The Christmas Song (1945) (Mel Tormé; 1925—1999)     (5:15)

Track  4.  Ring, Christmas Bells (1919) (Mykola Leontovich; 1877—1921) (5:47)   

Track  5.  God Rest You Merry, Gentlemen, Part One (Traditional)     (4:47)

Track  6.  God Rest You Merry, Gentlemen, Part Two (Traditional)     (5:17)

Track  7.   It Came On A Midnight Clear (1849) (Edmund Sears; 1810—1876)                         

                 (4:52)

Track  8.   Hell’s Bells (2008) (Carla Bley; 1936—2023)     (5:13)

Track  9.   Jesús Maria (1961) (Carla Bley; 1936—2023)     (8:28)

Track 10. Jingle Bells (1857) (James Pierpont; 1822—1893)     (3:09)    

Track 11. O Holy Night = Cantique de Noël (1844) (Adolphe Adam; 1803—1856)

                 (7:31)  

Track 12. Joy to the World (1719) (Isaac Watts; 1674—1748)     (1:38) 

Opgenomen: december 2008

N.B.: wegens tijdgebrek is track 10 in de uitzending niet te horen.

                                                           *****