Mariama

In 1950 is de toen 12-jarige François Luambo Makiadi, beter bekend als Franco bevriend met de 4 jaar oudere Paul Ebengo Isenge. Paul Ebengo, bijgenaamd De Wayon, bezit namelijk een echte gitaar en Franco wil graag gitaar leren spelen. Samen vormen zij in Ngiri-Ngiri, de wijk van Kinshasa waar zij opgroeien, in 1950 een bandje, en dat noemen ze Watam. Drie jaar lang spelen zij met dit orkestje op bruiloften en begrafenissen. In 1953 nemen zij op het Ngoma label, samen met Franco’s mentor Henry Bowane, een aantal liedjes op. Eén van deze liedjes is “Esengo Ya Mokili”. Het is een compositie van De Wayon, waarin hij zelf de sologitaar bespeelt, terwijl de jonge Franco hier ritmegitaar speelt.

De Wayon gaat vervolgens af en toe spelen bij het orkest Rock-a-Mambo. Dat is een studio band van de Esengo muziek studio. De naam van het orkest is een woordspeling: in de Congolese taal is “rocamambu ” een onruststoker. In een volksverhaal in Congo is Rocamambu een soort “verloren zoon”, iemand die van huis wegloopt en dan rijk terugkomt. Musici van diverse orkesten spelen geregeld mee in Rock-a-Mambo. Zo ook de zangeres Lucie Eyenga Moseka. Ze heeft ook gezongen met het orkest African Jazz, van Joseph Kabasélé, Le Grand Kallé.

De Wayon verlaat het Esengo label en zijn orkestleden tekenen contracten met de Loningisa studio.

In 1957 geeft hij zijn orkest de naam Conga Jazz. Ook zijn jongere broer Jean Bokelo Isenge, met artistennaam Johnny Bokelo, speelt mee in dit orkest. In die tijd is het uit Cuba afkomstige cha-cha-cha ritme populair in Kinshasa. Conga Jazz brengt veel nummers uit in dit ritme, zoals het openingsnummer van dit programma “Vea”, en ook “Eh Non Non Non Mamie”, een compositie van De Wayon, waarin hijzelf sologitaar speelt en Joseph Kabasélé en José-Philippe Lando “Rossignol” de zangers zijn.

In 1958 richt Johnny Bokelo het orkest Conga Succès op, samen met zijn broers Jean-José Lohota en Mpia Mongongo, bijgenaamd “Porthos”. En als in 1960 het orkest Conga Jazz wordt opgeheven, voegt zich ook De Wayon bij Conga Succès van zijn broer Johnny Bokelo. Maar in 1962 verlaat hij dit orkest weer, en richt hij Orchestre Cobantou op.

In 1968 verandert Johnny Bokelo de naam van zijn orkest Conga Succès in Conga 68 en later in Orchestre Mbonda Africa.

Op de LP Isabelle wordt Johnny Bokelo begeleid door het orkest Les Redoutables D’Abeti. Dit orkest is in 1972 opgericht door producent Gérard Akueson om zijn vrouw, Abeti Masikini, te begeleiden. Deze zangeres is geboren in 1954 in Kisangani als Elisabeth Finant, dochter van de politicus Jean-Pierre Finant. Het orkest Les Redoutables heeft samengewerkt met veel verschillende musici. Zij treden op met een groep zangeressen en danseressen, bijgenaamd Les Tigresses (= de tijgerinnen). Vanaf 1971 treedt Abeti Masikini op in Frankrijk, waar zij in 1994 overlijdt aan kanker, slechts 39 jaar oud.

Vanaf 1980 wijdt Paul Ebengo Isenge “DeWayon” zich aan het opnemen van muziek voor Franco op diens label VISA 1980. Later begeeft hij zich in zaken, maar hij heeft ernstige gezondheidsproblemen en hij overlijdt in 1990. Ook Jean Bokelo Isenge stopt uiteindelijk met zijn solo carrière en na een lang ziekbed overlijdt hij in 1995.

Met dank aan Muziekweb.

En ook aan Gerrit Kalsbeek en Harm van der Wal.

Playlist:

1. Dewayon & Conga Jazz: Vea, 2’31
2. Watam: Esengo Ya Mokili, auteur: Paul Ebengo Isenge, 78 RPM, augustus 1953, African 90.951 B, 3’13
3. Lucie Yenga & Rock-a-Mambo: auteur: Lucie Eyenga Moseka, Brigitte, 78 RPM Lucie Eyenga Accompagnée Par Rock’ A Mambo, 1959, Columbia ES 5658, 3’00
4. Conga Jazz: Eh Non Non Non Mamie, auteur: Paul Ebengo Isenge, 78 RPM Tika Kowela Cherie, Esengo 144, 2’41
5. Conga Jazz: Na Lingi Na Ngai Kubala Te, CD Congo Revolution (Revolutionary And Evolutionary Sounds From The Two Congos 1955-62), 2019, Soul Jazz Records SJR CD437, 2’48
6. Conga Succès: Cisca, auteur: Mpia Mongongo “Porthos”, Single Johnny Bokelo Et Son Orchestre Conga, 1969, African 90.343 / LP L’Afrique danse; vol.7, 1969, African 360.007, 4’40
7. Conga Succès: F.C. Dragons, auteur: Johnny Bokelo, Single Orchestre Conga 68 De Johnny Bokelo, 1969, African 90.325 / LP L’Afrique danse; vol.7, 1969, African 360.007, 4’18
8. Cobantou: Succès Ya Toyota, auteur: Paul Ebengo Isenge, Single Dewayon & L’Orchestre Cobantou, 1969, African 90.324 / LP L’Afrique danse; vol.7, 1969, African 360.007, 3’52
9. Mbonda Africa: Mwan’ Ansel, auteur: Johnny Bokelo, LP Johnny Bokelo Isenge Et Son Orchestre Mbonda Africa Music, 1985, Disques Espérance ESP 8420, 6’15
10. Mbonda Africa: Olingui Ossambua, auteur: Johnny Bokelo, LP Johnny Bokelo Isenge Et Son Orchestre Mbonda Africa Music, 1985, Disques Espérance ESP 8420, 5’30
11. Johnny Bokelo & Les Redoutables D’Abeti: Isabelle, auteur: Johnny Bokelo, LP Isabelle, 1984, Africa New Sound ANS 8403, 6’38
12. Abeti Masikini: Liwela, CD Zaire 74 The African Artists, 2017, Wrasse Records WRASS349, 2’33
13. Abeti Masikini: Tuikale, CD Zaire 74 The African Artists, 2017, Wrasse Records WRASS349, 2’09
14. Johnny Bokelo & Les Redoutables D’Abeti: Lilly, auteur: Johnny Bokelo, LP Isabelle, 1984, Africa New Sound ANS 8403, 7’27